Ben je een geboren leider? Is het leiderschap je in de schoot geworpen? Heb je er voor gewerkt? Welke eigenschappen maken van een leider een leider? In het boek ‘Leiderschap in de digitale wereld’ zetten Ralf Knegtmans en Ylva Poelman twaalf eigenschappen van moderne leiders op een rij.
In een wereld die snel verandert hebben leiders andere eigenschappen nodig dan in het verleden. Moderne leiders passen zich snel aan aan veranderende omstandigheden en geven medewerkers ruimte en beslissingsbevoegdheid. Oud leiderschap kenmerkt zich door hiërarchische command- en controlstructuren, nadruk op risicobeheersing, kostenverlaging en compliance.
Bij het opstellen van de lijst met ‘ideale’ eigenschappen plaatsen Knegtman en Poelman nog wel enkele kanttekeningen. Zo waarschuwen zij dat er geen one-size-fits-all-leiderschap bestaat. Het succes van een leider is afhankelijk van de context waarbinnen deze leider functioneert. Daarnaast geven zij aan dat niet alle eigenschappen goed te leren of trainen zijn. Deze eigenschappen zijn dan gerelateerd aan persoonlijkheid of drijfveren. De persoonlijkheid van een mens is meestal stabiel. Het is wel enigszins te veranderen, maar dat is lastig en duurt lang. Drijfveren liggen, als iemand volwassen is, grotendeels vast en zijn daarna nauwelijks te leren of te veranderen. Eigenschappen die geworteld zijn in persoonlijkheidskenmerken en drijfveren zijn daarom niet tot nauwelijks te trainen.
Na een grondige literatuurstudie en vele interviews met leiders en HR-directeuren komen Poelman en Knegtmans tot de volgende 12 eigenschappen van de moderne leider.
Leervermogen is het vermogen om nieuwe informatie en nieuwe ervaringen te verwerken en toe te passen in de (veranderende) praktijk. Het draait niet alleen om het vergaren van kennis, maar ook om het aanleren van nieuwe vaardigheden. De motivatie om te leren is bijna niet meer te ontwikkelen. Leren leren kan nog wel ontwikkeld worden, evenals het toepassen van het geleerde in de praktijk.
Zelfkennis houdt in dat je inzicht hebt in je eigen mogelijkheden, in je sterktes, zwaktes, waarden, overtuigingen, ambities en interesses. Lang niet iedereen heeft een realistisch zelfbeeld. Daar komt bij dat zelfkennis moeilijk te verwerven is. Feedback van anderen krijgen is daarom cruciaal. Je moet dan natuurlijk wel openstaan voor de feedback van anderen en er ook daadwerkelijk iets mee doen.
Deze eigenschap gaat over het simpel en transparant maken van lastige zaken. Leiders zouden altijd het KISS-principe – keep it simple stupid – moeten hanteren. Het doorgronden en verwerken van informatie, het analyseren van situaties is niet echt aan te leren. Het scheiden van hoofd- en bijzaken en helder en duidelijk communiceren zijn dat wel.
Een leider moet een innovatieve cultuur stimuleren. Dat betekent open staan voor nieuwe ideeën en concepten. En vervolgens moet de leider medewerkers kunnen mobiliseren om deze innovatie tot stand te brengen. Deze eigenschap hangt samen met je drijfveren en persoonskenmerken en is dus niet te ontwikkelen. Heb je deze eigenschap als leider niet of in mindere mate, omring je dan met mensen die deze eigenschap wel hebben.
Ondanks angst, weerstand en potentieel nadelige gevolgen voor jezelf bereid zijn om door te zetten en iets te doen. Moed is iets doen wat anderen niet (of minder snel) durven. Ook deze eigenschap houdt sterk verband met drijfveren en je persoonlijkheid en is nauwelijks te ontwikkelen.
Veerkracht is het vermogen om succesvol om te gaan met tegenslag en teleurstelling. Omgaan met tegenslagen is echt onderdeel van het werk van leiders. In een snel veranderende wereld, met veel onzekerheden, is veerkracht essentieel. Deze eigenschap is slechts in beperkte mate te ontwikkelen.
Het vermogen om anderen te stimuleren en betrokken te houden bij het behalen van resultaten of het bereiken van doelen. De leider doet dit niet met dwang en controle, maar door het inspireren en motiveren van mensen. Voor het mobiliseren van mensen zijn communicatieve vaardigheden noodzakelijk. Deze zijn te ontwikkelen. Een inspirerende persoonlijkheid zijn is een persoonskenmerk en dus lastig te ontwikkelen.
Dit is een zeer belangrijke eigenschap. Als leider moet je de juiste mensen erbij betrekken en deze mensen succesvol laten samenwerken. Een goed functionerend team bestaat uit mensen die elkaar aanvullen qua kennis en vaardigheden. Het team moet divers van samenstelling zijn. Dit kan leiden tot conflicten. Het is de taak van de leider om het team te begeleiden en ervoor te zorgen dat iedereen zich veilig voelt binnen het team. Het samenstellen van een team is deels te ontwikkelen, bijvoorbeeld inzicht in welke rollen binnen een team nodig zijn om doelen te bereiken. Daarnaast kun je het selecteren van medewerkers, door de inzet van de juiste interviewtechnieken, leren. Ook het coachen van medewerkers en omgaan met conflicten zijn te ontwikkelen.
Een leider moet zelf het goede voorbeeld geven. Om rolmodel te zijn moet een leider eerlijk, objectief, oprecht en authentiek zijn. Het vertoonde gedrag moet echt passen bij de leider. Mensen hebben het meteen door als gedrag fake is. Een rolmodel neemt verantwoordelijkheid voor het eigen handelen. Het gedrag van de leider is het referentiepunt voor het handelen van medewerkers binnen de organisatie. Deze eigenschap is sterk afhankelijk van persoonskenmerken en drijfveren en daarom niet te ontwikkelen.
Het vermogen om mensen met elkaar in contact te brengen, duurzame relaties op te bouwen en krachten te bundelen met oog voor de verschillende belangen van mensen. Binnen en buiten de organisatie. Om dit te kunnen doen moet een leider weten wat er speelt binnen de organisatie en haar omgeving. Een leider moet binnen de organisatie steeds de visie en strategie van de organisatie uitdragen. Deze verbinden medewerkers. De communicatieve vaardigheden die hiervoor nodig zijn, zijn te ontwikkelen. Verder hangt het met name van de persoonlijkheid van de leider af of deze verbindend is.
Een faciliterende leider zorgt ervoor dat anderen hun werk goed kunnen doen. De leider neemt obstakels weg, schept de juiste randvoorwaarden en voorziet medewerkers van middelen om hun doelen te bereiken. Een leider moet overzicht hebben en medewerkers zodanig richting geven dat doelen worden bereikt. Een leider is gericht op het ontwikkelen van medewerkers zodat zij het beste uit zichzelf kunnen halen. En een faciliterend leider heeft er geen moeite mee om zich te omringen met mensen die (op bepaalde vlakken) beter zijn of meer weten. Deze eigenschap zit deels in de persoonlijkheid van de leider. Het coachen van medewerkers kan wel geleerd worden.
Hier heeft iedereen meteen een beeld bij. Een leider die communicatief vaardig is spreekt heldere taal. En belangrijker nog, kan goed luisteren. Leiders die met enthousiasme een boodschap helder verwoorden krijgen anderen mee. Communicatieve vaardigheden zijn goed via trainingen te verwerven.
In hoeveel van bovengenoemde eigenschappen herken je jezelf? Hoe meer van deze eigenschappen je bezit hoe sterker en beter je de rol van leider in een snel veranderende wereld kunt invullen. Heb je niet alle twaalf de eigenschappen? Niet getreurd. Vrijwel niemand heeft al deze eigenschappen. En dat is niet erg. Ook als je enkele eigenschappen mist kun je een prima leider zijn. Daarnaast is een deel van deze eigenschappen te ontwikkelen, te trainen. En natuurlijk, het werd bovenstaand al eerder gememoreerd, kun je onvolkomenheden ook (deels) opvangen door goede mensen om je heen te verzamelen. Een goede leider weet waar zijn tekortkomingen zitten en handelt daarnaar. Je kwetsbaar op durven stellen, anderen vertrouwen geven, dat siert juist de betere leider.
Kijk ook eens op onze overzichtspagina met opleidingen en trainingen voor managers en leiders.