Verschil tussen arbeidsmigranten en kennismigranten
Wie aan arbeidsmigranten denkt, heeft al snel een tomatenplukker, een aspergesteker of een distributiemedewerker voor ogen. Dit is echter een wat beperkt beeld van ‘de arbeidsmigrant’. Arbeidsmigranten vormen geen homogene groep. Er is een enorme diversiteit onder arbeidsmigranten. Zo is er nog een groep arbeidsmigranten, zo’n 10 procent, die aangeduid wordt als kennismigrant. In dit artikel worden de verschillen tussen arbeidsmigranten en kennismigranten uiteen gezet.
Wat is een arbeidsmigrant?
Allereerst is het goed om te constateren dat de term ‘arbeidsmigrant’ geen juridisch gedefinieerde term is. Ook het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten dat onderzoek deed naar de positie van arbeidsmigranten in Nederland bakent het begrip arbeidsmigrant niet af. Zij richt zich op alle arbeidsmigranten die via het vrij verkeer van werknemers of het vrij verkeer van diensten in Nederland ongeschoold of praktijk geschoold werk doen, voor een loon dat op of iets boven het minimum ligt.
In de Jaarrapportage Arbeidsmigranten 2021 wordt zelfs nog gediscussieerd over hoe lang je iemand een arbeidsmigrant noemt. Zo vragen de samenstellers van het rapport zich af: “Is een Poolse man die al jaren in Nederland woont en zich hier permanent heeft gevestigd, nog steeds een arbeidsmigrant? En noem je iemand een arbeidsmigrant als deze al lange tijd werkloos is?”
Ook worden grensarbeiders, Duitse en Belgische migranten die in Nederland wonen voor werk, vaak niet als ‘arbeidsmigrant’ gezien. In verschillende onderzoeken en rapporten wordt dan ook steeds een eigen definitie van arbeidsmigrant gebruikt, waardoor bijvoorbeeld de gerapporteerde aantallen arbeidsmigranten uiteenlopen.
Wat is een kennismigrant?
Het CBS hanteert voor kennismigranten de volgende definitie: Kennismigranten zijn hoogopgeleide vreemdelingen die een arbeidsovereenkomst bij een Nederlands bedrijf hebben, en daarbij een bepaald minimum brutosalaris verdienen dat gekoppeld is aan een leeftijdscategorie. De Rijksoverheid stelt dat een kennismigrant een hoog opgeleide immigrant is, “bijvoorbeeld een (gast)docent, een (wetenschappelijk) onderzoeker of een arts in opleiding.” Uiteraard kun je daar IT’ers en ingenieurs en anders schaarse technici aan toevoegen.
Maar met name het genoemde minimum brutosalaris dat een kennismigrant moet verdienen, onderscheidt deze groep migranten van de arbeidsmigranten. De IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst), dat aanvragen voor een verblijfsvergunning voor een kennismigrant behandelt, hanteert de volgende normbedragen (voor 2023). Deze normbedragen worden jaarlijks geïndexeerd:
Bron: ind.nl (april 2023)
Voor de bepaling van het brutosalaris mag de vakantietoeslag niet meegerekend worden. Onkostenvergoeding en een 13e maand mogen wel meegerekend worden. Een dertiende maand moet dan wel maandelijks in 12 gelijke delen betaald worden.
Bij het verlaagd salariscriterium gaat het veelal om kennismigranten die een verblijfsvergunning hebben voor het zoekjaar hoogopgeleiden. Dit zijn vaak buitenlandse studenten die hun studie in Nederland afgerond hebben en hier op zoek gaan naar werk.
Aantal aanvragen verblijfsvergunning kennismigranten
In 2021 verwerkte de IND 22.840 aanvragen voor een werk- en verblijfsvergunning. Dit aantal stijgt al een aantal jaren achtereen. Ten opzichte van 2017 steeg het aantal aanvragen met 37%. De meeste aanvragen werden gedaan voor hoogopgeleide migranten uit India, China en Turkije.
Het aantal kennismigranten dat jaarlijks in Nederland aan de slag gaat is natuurlijk veel hoger dan het hierboven genoemde aantal (naar schatting circa 40.000). Immers, migranten die afkomstig zijn uit de Europese Unie (of Noorwegen, Zwitserland, Liechtenstein of IJsland) hebben geen visum, verblijfsvergunning of werkvergunning nodig.
Andere verschillen tussen arbeids- en kennismigranten
Welke andere kenmerkende verschillen zijn er nog tussen arbeidsmigranten en kennismigranten?
Sector
Kennismigranten zijn vooral in de zakelijke dienstverlening en ICT werkzaam. Van de arbeidsmigranten in circa de helft werkzaam via een uitzendbureau. Zij worden vooral ingezet in de land- en tuinbouw, de bouw, productie en distributie en logistiek.
In deze grafiek wordt gesproken over arbeidsmigranten. Het grote percentage arbeidsmigranten dat van buiten Europa afkomstig is, doet vermoeden dat het hier (met name) om kennismigranten gaat.
Ook de salarisverdeling wijst daarop. De laatste jaren stijgt het percentage migranten met een bovenmodaal salaris in de ICT zeer sterk. Van de 35.000 werkzame arbeidsmigranten in de ICT heeft 45% een bovenmodaal inkomen (in 2017 was dit nog 31%):
Inkomen
Het gemiddelde bruto inkomen van kennismigranten op jaarbasis ligt rond de € 68.000. Bij arbeidsmigranten ligt dit, met gemiddeld € 27.000 per jaar, een stuk lager.
Verblijfsduur
Na drie jaar is nog driekwart van de kennismigranten in Nederland werkzaam. Liefst 80% van de kennismigranten heeft de intentie om langdurig te blijven wonen en werken in Nederland. Arbeidsmigranten blijven vaak minder lang. Van hen is na drie jaar 40% nog werkzaam in Nederland.
Woonsituatie
Kennismigranten wonen vaak (na verloop van tijd) in een koopwoning. Arbeidsmigranten huren veelal woonruimte.
Tip! Lees ook: Drie inspirerende voorbeelden van de huisvesting van arbeidsmigranten
Groei aantal kenniswerkers en migranten
De groep arbeidsmigranten is natuurlijk veel groter dan de groep kennismigranten. Relatief gezien echter groeit deze laatste groep harder. Steeds meer werkgevers hebben grote moeite met het vervullen van specialistische vacatures. Zij werven daarvoor (hoog opgeleid) personeel in het buitenland.
Volgens de scenariostudie Arbeidsmigratie in 2030 gaat het aantal werkzame arbeidsmigranten in Nederland volgens alle scenario’s groeien. Wel zullen er verschuivingen zijn in herkomstland. Zo vragen de onderzoekers zich bijvoorbeeld af hoe lang Poolse werknemers nog naar Nederland zullen komen nu de levensstandaard in Polen zelf ook steeds hoger wordt. Hoe dan ook, in het meest progressieve scenario wordt rekening gehouden met 1,2 miljoen arbeidsmigranten in 2030. Een deel daarvan is dus de groeiende groep kennismigranten.