Victim blaming: wat is het en hoe ga je ermee om?
Slachtoffers van geweld, seksueel misbruik of een andere vorm van grensoverschrijdend gedrag krijgen vaak te maken met victim blaming. Anderen oordelen al snel over de gebeurtenis en maken negatieve opmerkingen die hen het gevoel geeft dat het (deels) hun eigen schuld is. Dit heeft een enorme impact op o.a. het zelfvertrouwen en zorgt voor nog meer schaamte. Waar komt victim blaming vandaan? Welke voorbeelden kennen we en hoe ga je hiermee om? In dit artikel gaan we daar dieper op in.
Wat is victim blaming?
Wat houdt victim blaming precies in? Wanneer iemand naar buiten treedt met een aangrijpende gebeurtenis en het slachtoffer vervolgens zelf de schuld krijgt van het voorval. Met beschuldigende opmerkingen kun je het slachtoffer (on)bewust het gevoel geven dat ze het zelf hebben veroorzaakt.
In plaats van te focussen op het gedrag van de dader, wordt er kritisch gekeken naar de keuzes en het gedrag van het slachtoffer. Victim blaming bestaat al langer, maar met de komst van social media geven velen hun ongezouten mening sneller zonder na te denken over hoe dit op de ander overkomt.
Voorbeelden en opmerkingen bij victim blaming
Veelal kennen we victim blaming van situaties in de vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar victim blaming komt voor in verschillende situaties. Hieronder hebben we een aantal vormen op een rij gezet.
Seksueel misbruik
- Ze heeft het vast zelf uitgelokt met haar kleding.
- Had je zelf ook wat gedronken?
- Waarom fietste je dan ook door een donker steegje?
- Waarom ging je dan alleen naar dat feestje?
- Waarom liet je je glas onbeheerd achter?
- Waarom liep je ‘s avonds nog alleen over straat?
- Liet je het wel merken dat je het niet wilde?
Huiselijk geweld
- Waarom heb je niet eerder aan de bel getrokken?
- Waarom ben je zo lang bij je ex gebleven?
Digitaal geweld
- Waarom heb je je persoonlijke foto’s dan ook gedeeld?
Diefstal
- Je had je tas niet onbeheerd moeten achterlaten.
- Waarom had je ook zoveel geld bij je?
Waarom doen we aan victim blaming?
Er zijn verschillende psychologische redenen waarom mensen aan victim blaming doen:
- Just world hypothesis: Het geloof dat de wereld rechtvaardig is en dat slechte dingen alleen gebeuren met mensen die er zelf om vragen.
- Controlebehoefte: Door te denken dat het slachtoffer iets verkeerd deed, kunnen we onszelf wijsmaken dat ons zoiets nooit zal overkomen.
- Gebrek aan inzicht: Soms begrijpen mensen simpelweg niet hoe complex bepaalde situaties kunnen zijn.
De impact van victim blaming
Voor slachtoffers kan victim blaming verwoestende gevolgen hebben:
- Schaamte en schuldgevoelens
- Verminderd zelfvertrouwen
- Minder snel hulp zoeken
- Trauma bovenop eerder trauma
- Sociaal isolement
- Wantrouwen in de maatschappij
Om bewustwording te creëren rondom de hevige impact van victim blaming is op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid ook een aangrijpende documentaire vastgelegd door Sunny Bergman. Slachtoffers spreken daar persoonlijk over hun gebeurtenissen en welke impact victim blaming op hen heeft gehad. Benieuwd? Je bekijkt de video hier.
Hoe ga je ermee om?
Zoals je leest in de voorbeelden is een oordeel of negatieve opmerking snel gemaakt. Onbedoeld of bedoeld laat je daarmee een nare nasmaak achter bij het slachtoffer. Vaak kost het hen al enorm veel moeite om zo’n persoonlijk verhaal te delen. Wat kun je zelf doen?
Voor omstanders
- Herken het patroon: wees je bewust van je eigen vooroordelen.
- Spreek je uit: wijs anderen op victim blaming.
- Steun het slachtoffer: luister aandachtig, zonder oordeel. Blijf weg van de vraag waarom iemand iets wel of niet heeft gedaan.
Voor slachtoffers
- Weet dat het niet jouw schuld is: de dader is verantwoordelijk voor zijn of haar daad. Jouw keuzes rechtvaardigen nooit geweld of misbruik.
- Zoek steun: praat met mensen die je vertrouwt en zoek professionele hulp.
- Wees lief voor jezelf: geef jezelf de tijd om te helen.
Leestip! Nog altijd veel meldingen van grensoverschrijdend gedrag
Stop victim blaming
Kortom, victim blaming is een hardnekkig maatschappelijk probleem dat veel schade kan aanrichten. Door het te herkennen en er actief tegen op te treden, kunnen we bijdragen aan een samenleving waarin slachtoffers de steun krijgen die ze verdienen. Want laten we eerlijk zijn: de enige die verantwoordelijk is voor geweld of misbruik, is de dader. Hulp nodig? Neem contact op met Slachtofferhulp Nederland via 0900-0101 of bezoek hun site.
Vind je het lastig om een vorm van grensoverschrijdend gedrag te herkennen?
Lees dan ook: Zo herken je grensoverschrijdend gedrag met de webapp van Movisie.