Wat is psychisch verzuim en hoe herken je de signalen?

Overspannenheid, depressie, burn-out… Het psychisch verzuim in Nederland neemt per jaar toe. En waarschijnlijk blijft deze trend zo. Kijken we naar het totale verzuim in 2020, dan is het aandeel psychisch verzuim inmiddels 29 procent. Het aandeel stressgerelateerd verzuim is zelfs zo groot, dat werkstress beroepsziekte nummer 1 is. Wat is psychisch verzuim eigenlijk? Hoe ontstaat het? En hoe kun je de signalen herkennen?

Wat is psychisch verzuim?

Psychisch verzuim is een vorm van ziekteverzuim. Een medewerker is dan niet in staat om te werken vanwege psychische klachten. Denk bijvoorbeeld aan overspannenheid, een burn-out, een depressie of een angststoornis. Het duurt vaak langer voor de werknemer helemaal is hersteld bij psychische klachten dan gemiddeld. Ook is de kans op herhaling met dezelfde psychische klachten een stuk groter. Werkgevers en werknemers hebben beiden een aantal verplichtingen als er sprake is van ziekteverzuim, die al beginnen in de week van de verzuimmelding. Deze zijn vastgelegd in de Wet verbetering poortwachter.

Lees ook: Aan de slag met de Wet verbetering poortwachter

Langer herstel

Het duurt meestal lang om te herstellen van psychische klachten dan bij het gemiddelde ziekteverzuim. De gemiddelde duur van psychisch verzuim is maar liefst 53 dagen. Bij een depressie duurt dit nog langer: ongeveer 200 dagen bij mannen en 213 bij vrouwen. Dat is een flinke kostenpost als je bedenkt dat een zieke medewerker gemiddeld 250 euro per dag kost. En daar komen de re-integratiekosten, eventuele kosten voor vervanging en afname in productie nog bij. Ook vanuit dat oogpunt is het belangrijk om alert te zijn op psychisch ziekteverzuim.

Psychisch verzuim komt steeds vaker voor

Psychisch verzuim komt steeds meer voor. Van het langdurend verzuim (langer dan 6 weken) stijgt het aandeel psychisch verzuim van 30 procent in 2016 naar 37 procent in de eerste helft van 2020.  Van de Nederlandse werknemers hadden er 3,1 miljoen in 2018 last van burn-outklachten. Ruim een derde daarvan wijt dat aan werkdruk of werkstress. Voor de uitzendbranche is bijvoorbeeld gebleken dat ziekteverzuim op vrijdag relatief vaak psychisch gerelateerd zijn. Dit wordt vermoedelijk veroorzaakt door een ophoping van frustratie van de voorgaande dagen. Werknemers die zich op vrijdag ziekmelden, verzuimen dan ook 20 procent langer.

Lees ook: Beroepsziekten vooral van psychische aard

Hoe ontstaat psychisch verzuim?

Psychische problemen kunnen door verschillende dingen ontstaan. In veel gevallen ontstaat het door stress op het werk, in het privéleven of een combinatie hiervan. Maar het kan ook veroorzaakt worden door een ingrijpende privégebeurtenis, zoals een verhuizing, scheiding, geboorte of sterfgeval. Daarnaast zijn er veel werknemers die zichzelf veel druk opleggen. Omdat ze het gevoel hebben altijd optimaal te moeten presteren, of dit ook daadwerkelijk opgelegd krijgen. Hierdoor gaan mensen overcompenseren. Een kwartiertje langer doorwerken, wordt dan al gauw een uur. Met als gevolg dat ze niet genoeg tijd nemen om te rusten en op te laden voor een nieuwe werkdag. En dat leidt op den duur tot psychische en fysieke klachten.

Dit zijn de risicofactoren

Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) doet regelmatig onderzoek naar welke beroepsziekten voorkomen in Nederland. Daardoor weten zij ook wat de risicofactoren zijn voor beroepsziekten die van psychische aard zijn. Een belangrijke risicofactor is het hebben van te veel werk, gevolgd door traumatische ervaringen, weinig sociale steun van de leidinggevende en hoge emotionele of psychologische taakeisen.

Hoe herken je psychische klachten?

Als psychische klachten vroeg worden gesignaleerd, kan dat de verzuimduur flink verkorten. Signalen voor psychische problemen kunnen zijn:

• Vermoeidheid
• Een lagere productiviteit
• Cynischer over het werk
• Vaker geïrriteerd zijn
• Steeds meer lichamelijke klachten hebben
• De werknemer meldt zich steeds vaker ziek

Dilemma: praten over psychische problemen…

Uit onderzoek blijkt dat een kwart van de medewerkers psychische problemen niet durft te bespreken met hun leidinggevende. Werknemers met psychische problemen zitten vaak met een dilemma: vertellen of verzwijgen? Enerzijds kan het bespreken van gezondheidsproblemen zorgen voor meer begrip en ondersteuning. Bijvoorbeeld door de werklast te verminderen of concrete aanpassingen te doen, zodat de werknemer goed kan blijven functioneren. Zo wordt erger voorkomen. Bovendien kan het geheimhouden van gezondheidsproblemen ook leiden tot veel stress en vermoeidheid.

… of niet?

Maar een werknemer die psychische problemen wil bespreken op het werk, neemt ook een risico voor zijn of haar carrière. Er bestaat nog steeds een stigma over psychische problemen bij werkgevers. Zo kan het er bijvoorbeeld toe leiden dat contractverlening van de baan is. Of denkt de leidinggevende dat de werknemer bepaalde dingen waarschijnlijk niet aankan, zonder dit daadwerkelijk met de werknemer te bespreken. Daardoor nemen carrièrekansen af en riskeert de werknemer dat de leuke dingen aan z’n neus voorbijgaan, en saaie taken overblijven. Of als er iets fout gaat, dat het direct geweten wordt aan z’n psychische problemen. Het hangt af van de individuele situatie of bespreken of zwijgen het beste is, bleek al uit voorgaand onderzoek.

Psychisch verzuim is wat betreft wet- en regelgeving niet anders dan ‘normaal’ verzuim. De plichten voor de werkgever en werknemer zijn hetzelfde. De aanpak verschilt echter. Vaak is het mogelijk om de signalen vroegtijdig te herkennen. Hiermee kan veel verzuim voorkomen worden, zeker omdat de kans op herhaling bij deze vorm van verzuim zo groot is. Het kan anders lang duren voor de medewerker weer gezond genoeg is om terug te keren naar de werkplek.

Wil je meer weten over hoe je het beste omgaat met verzuim? Kijk dan vooral eens naar de training Grip op verzuim: van preventie tot verzuimgesprek